Afyon Arabacı Hukuk
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın fiilen nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Hak değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene etkilemek, maşerî ömürın gerçekleşmesini çıkarmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin huzursına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın seçenek ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte ahbaplık, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten reylerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın hepsidür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşamma düzenidir. Ahbaplık Lafız Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Fen Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bap saha kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun mirlıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki parçalanmamış durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık sahaında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları mâni olmak midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve mangır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti yama; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabil değişik ahbaplık dallarında değişik yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir yaşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun uygulama amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından kaynaklanan gereksinimlerinı huzurlamaya çaldatmaışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii strüktürsına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına munis yapmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de ilişkindır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile makul bir aranjman altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla doğruluk, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere dü değişik anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında kişisel bir özelliği deyimler. Can her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni sundurmak uğrunda kalıcı ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık sahaında hukuki kıymetiharbiye olarak sözcük konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideeren kurallar parçalanmamışü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve takmak yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni kavzamak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak midein her ahit adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta huzurmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık mealında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine munis olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve değerlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif huzurlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşamma uyacak, hem de bu maşerî ömürın barış süresince sürebilmesi midein bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.