Afyon Şirket Avukatı
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Hukuk, maşer ortamında insanların gerçekten nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene ayırmak, maşeri dirimın gerçekleşmesini uydurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, katiyen hakikat kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer ortamında insanların iktisat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte hukuk, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir dizge, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten mezheplerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini uydurmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın kâffesidür. Elan münteşir bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Hukuk Kelime Medlulı Hukuk kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakılırsa hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Uran Medlulı Hukuk dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında kök olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus kayran kısmına Özel Hukuk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun serlıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun şayan hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki tamam durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk kayranında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek için kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun metres; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabilinden çeşitli hukuk dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal mezhepleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbik amacını, maşeri gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile maşer ortamında canlı insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen gereksinimlerinı katlamaya çtuzakışır. Hukuk bu fonksiyonu ile mevlit, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni dirimın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın natürel yapısına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine uygun geçmek zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sınırlıdır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Türe Hukuk bu fonksiyonu ile makul bir kodifikasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla hak, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere dü çeşitli anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. Isim her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni kazandırmak yolunda ötümlü ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak fehvaı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk kayranında hukuki şayan olarak kelam konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içaziz kurallar tamamü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Hukuk bir maşer düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni korumak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak için her mevsim adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta katmıza oturmuş hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk valörında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan hukuk düzenlerinin namına uygun olup olmadığı açısından bir şayan ve istimara ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri dirimın amerikan barış ortamında sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamaya çtuzakışacaktır.